Wat zijn rusteloze benen?
Nachtelijke rusteloosheid van de onderste ledematen wordt vaak beschouwd als een banaal symptoom dat in verband staat met vaatlijden of psychologische problemen. Maar sinds meer dan een tiental jaar hebben verschillende studies het inzicht in en de behandeling van deze oorspronkelijk neurologische aandoening met heel variabele gevolgen verbeterd. Recent komt daar nog een misschien verwant syndroom bij, namelijk het rusteloze-genitaal-syndroom ("restless genital syndrome").Dit syndroom vertaalt zich in een nood aan het bewegen van de benen en in een onaangenaam gevoel dat opkomt bij het neerliggen of soms bij het zitten, en dit vooral tussen middernacht en drie uur ‘s ochtends.
Rusteloze benen komt vrij frequent voor
Het komt voor bij ongeveer 10% van de westerse bevolking, maar verschilt nogal naargelang de geografische locatie en de gebruikte criteria.Het kan ook vergezeld gaan van andere ziekten, of in de hand worden gewerkt door bepaalde geneesmiddelen. Ongeveer 6% van de kinderen kan er ook last van hebben. Bij volwassenen zijn er verschillende factoren mee in verband gebracht, zonder formele verklaring: vrouwelijk geslacht (sex ratio: 2/1), zwangerschap, ernstige niersinsufficiëntie, ijzertekort, bloeddonoren, hemodialyse, neuropathie, maar ook diabetes, multiple sclerose, parkinson en een gastrectomie.
De oorzaak blijft mysterieus
In meerdere studies is aangetoond dat er een interactie bestaat tussen het ijzermetabolisme en de opioïde en dopaminerge systemen. Uit beeldvorming (SPECT- en PET-scans) kwamen tegenstrijdige resultaten naar voren. Het dopaminemechanisme zou de reflex van de beweging van de spieren met korte latentie verminderen.De frequente combinatie met een ijzer- en ferritinetekort staat in verband met de werking als cofactor in een enzym dat een rol speelt in de aanmaak van L-dopa. MRI-studies geven een afname van de ijzerconcentratie aan in een bepaalde hersenkern, die in verband staat met de ernst van het syndroom en de daling van het ijzergehalte in het cerebrospinaal vocht. Ondanks die vooruitgang is er vandaag nog altijd geen toereikende theorie die ijzersuppletie rechtvaardigt als er geen tekort is.
Wat kan je huisarts doen?
Je huisarts stelt de diagnose aan de hand van je klachten.De criteria uit 1995 werden veranderd in 2003. Als we de verplichte en bijkomende items vereenvoudigen, kunnen we zeggen dat er sprake moet zijn van een onweerstaanbare drang om te bewegen, die meestal gepaard gaat of wordt veroorzaakt door een onaangenaam gevoel in de onderste ledematen, dat ’s nachts tijdens het rusten erger wordt en beter wordt met beweging. De evolutie is meestal progressief maar soms intermittent, met spontane remissie. De slaapstoornissen die het syndroom veroorzaakt, kunnen hinderlijk zijn.
In sommige atypische gevallen kan de diagnose moeilijk te stellen zijn als beweging de symptomen niet voldoende verlicht. Bij twijfel kan een slaapmonitoring, waarbij de activiteit van de scheenbeenspieren wordt gevolgd, de symptomen aan het licht brengen. Er moet dan sprake zijn van episodes met minstens 4 samentrekkingen gedurende 0,5 tot 5” met minstens 4 tot 90” tussentijd (80% van de gevallen).
Het gebruik van geneesmiddelen, zoals antidepressiva, lithium of neuroleptica ligt soms aan de basis van die samentrekkingen: deze middelen mogen dus geen deel uitmaken van het therapeutische arsenaal.
Al bij al beschikt je huisarts over een beperkt therapeutisch arsenaal.
Een
ijzertekort moet natuurlijk worden aangevuld, en bepaalde avondregels
op het vlak van levensstijl en voeding kunnen helpen: geen sigaretten
of koffie, matige fysieke beweging en minder opwekkende stoffen.
Benzodiazepines en L-dopa worden niet meer gebruikt, ten voordele van
laaggedoseerde dopamineagonisten, die voorbehouden zijn voor de
ernstige vormen. We moeten de patiënten hierbij inlichten over de
eventuele bijwerkingen. De voorafgaande toestemming van de adviserende
arts is gebaseerd op een vragenlijst over de ernst. Er bestaan andere
therapeutische opties in geval van resistentie of als de symptomen
intermittent zijn: zwakwerkende opioïden (codeïne, tramadol), of
gabapentine en pregabaline, die een niet erg overtuigende werkzaamheid
bieden en niet zonder bijwerkingen zijn. Meer informatie
Rusteloze benen (Gezondheid.be)Ik heb rusteloze benen (Thuisarts.nl)