Wat is koorts?
Koorts is een temperatuursverhoging in het lichaam, als gevolg van een ontstekingsproces. Bijna steeds ligt een infectie aan de oorsprong van deze ontsteking.Infectie is een ziekte die wordt veroorzaakt door micro-organismen, zoals bacteriën, virussen en andere.
Koorts is een normaal onderdeel van de reactie tegen deze infectie en is op die manier ook een onderdeel van het genezingsproces.
Koorts op zich is dus niet zo verontrustend, toch niet bij een kind ouder dan 3 maand. Iedereen kan best een paar daagjes koorts verdragen. Koorts is vaak nodig om te genezen, als onderdeel van de afweerreactie tegen infecties.
Koorts en infectie gaan niet altijd samen
Weefselafbraak ligt bijna steeds aan de oorsprong van ontsteking en dus ook koorts. Ontsteking zien we echter niet uitsluitend bij infecties. Ontsteking kan ook bij allerlei andere ziekten voorkomen. Dit zien we vooral bij bejaarden.Hoe merk ik dat ik koorts heb?
De belangrijkste reden om de temperatuur op te nemen is te bepalen of koorts aanwezig is of niet.Het noteren van elke verandering is zinloos. Eenmaal per dag meten volstaat dan ook indien zich geen alarmerende veranderingen voordoen in de toestand van de zieke.
Officieel is er sprake van koorts bij een lichaamstemperatuur boven 38°C. Maar de grens is niet zo strikt. Een aanhoudende temperatuur van bv 37,7°C is evenmin normaal.
De gemeten temperatuur is voor de ouder meestal een magisch cijfer dat in werkelijkheid aan heel wat schommelingen onderhevig is. De temperatuur kan ons helpen om de evolutie van de ziekte te volgen.
Wanneer moet ik de huisarts raadplegen?
Alarmsymptomen zoals snelle ademhaling, slechte doorbloeding van de huid en de lichaamsuiteinden, sufheid, gebrek aan eetlust, ongewone inactiviteit en splinterbloedingen (kleine rode of paarse vlekjes) moeten veel meer de aandacht opeisen dan die hoge temperatuur! Ook koorts bij kinderen jonger dan 3 maand moet men steeds onmiddellijk ernstig nemen!In de andere gevallen is koorts meestal banaal. Zelfs als de temperatuur oploopt tot boven de veertig graden, wat bij kleine kinderen makkelijk kan gebeuren, is dat niet schadelijk. Bij zeer hoge koorts moet je wel steeds de dokter raadplegen, zeker als het kind er erg ziek uit ziet. In afwachting volstaan enkele eenvoudige maatregelen.
Als koorts veroorzaakt wordt door een virus, wat meestal het geval is, zal die normaal niet langer dan een dag of drie aanhouden.
Infecties blijven op elke leeftijd veruit de frequentste oorzaak van koorts. Bij het ouder worden verhoogt echter de kans dat het om een minder banale infectie gaat.
Enkele aandachtspunten bij koorts bij kinderen
1. Bij hoge koortsVanaf 39 à 39,5 °C gaat men ervan uit dat het gaat om hoge koorts. Temperatuur boven de 40°C is op zich niet zo gevaarlijk, maar het wijst er wel op dat egens een intens ziekteproces aan de gang is. Zeker als de koorts niet zakt, moet je naar de dokter.
Bij de zieke is het observeren en het waarnemen van veranderingen in gedrag belangrijker dan het voortdurend meten van de temperatuur. Bij lichtschuwheid, als de zieke zich suf voelt of moeilijk te wekken is en moet overgeven, kan dit een beginstadium zijn van de gevreesde hersenvliesontsteking (meningitis). Een stijve nek en abnormale huiduitslag (splinterbloedingen) kunnen hiervan bijkomende tekenen zijn.
2. Andere zaken die je zeker aan de arts moet melden.
voorafgaande aandoening, ziekenhuisopname, verwonding, insectensteek
voorafgaande reis naar een gebied waar malaria voorkomt
voorafgaand gebruik van geneesmiddelen
verschijnselen van luchtweginfectie, diarree, tekenen van een kinderziekte, frequent wateren...
mate van ziek zijn: abnormaal huilen, tekenen van uitdroging, rillingen,
zweten, pijn (hoofdpijn) (troostbaar?), braken, nekstijfheid, abnormale huidkleur, hartkloppingen, sufheid, onrust, stuipen...
3. Koortsstuipen
Koortsstuipen is een neurologisch probleem dat kan voorkomen bij kinderen tussen 3 maand en 5 jaar en waarvan de frequentie ondanks alles laag ligt (2 à 5%). Met de term "neurologisch" bedoelt men iets dat in verband staat met het zenuwstelsel. Deze vorm van stuipen is niet zo gevaarlijk voor het kind al kan ze dramatisch ogen. Om koortsstuipen te ontwikkelen hoeft de koorts niet hoog op te lopen!
Enkele aandachtspunten bij koorts bij bejaarden
Bij het ouder worden verhoogt bij koorts de kans dat het om een ernstige infectie gaat. Vaak is dit het gevolg van een verminderde weerstand. Vaak is er ook een uitstel van diagnose en behandeling, omdat de ziektesymptomen bij bejaarden vaag of onduidelijk zijn.Zo manifesteren infecties zich vaker zonder koorts, zodat temperatuursmeting aan waarde inboet als onderzoeksmethode. In plaats van koorts zien we dan eerder symptomen zoals achteruitgang van de algemene toestand, al dan niet met sufheid, verwardheid, zwakte, vallen, verlies van eetlust, incontinentie...
Koorts zonder infectie
Bij bejaarden nemen andere oorzaken van weefselafbraak en ontsteking toe, zoals auto-immuunziekten en kanker. Auto-immuunziekten zijn ziekten die veroorzaakt worden door een abnormale mobilisatie van het afweersysteem tegen lichaamseigen stoffen. Gekende auto-immuunziekten zijn sommige vormen van reuma, schildklierlijden...
Wat kan ik zelf al doen bij koorts?
Beschouw koorts dus als een teken dat het lichaam op volle kracht werkt om indringers te bestrijden. Natuurlijk is het goed om het lichaam daarbij te helpen met passende maatregelen.1) Afkoeling
Een kind met een koortsopstoot heeft soms last van overtollige lichaamswarmte die het kwijt moet kunnen raken. Dek het daarom niet te warm toe. Als kleding volstaan een hemdje en een luier.
Verlaag de omgevingstemperatuur. Zet de verwarming af en zorg voor een betere verluchting.
Leg eventueel wat koude kompressen. Een nat handdoekje, om de 2 minuten ververst, doet het prima. Of geef een afkoelingsbadje (een lauw badje op 36 - 37 graden).
Probeer wel te voorkomen dat je kind te veel afkoelt. Dat gevaar bestaat vooral wanneer je kind veel zweet. Een goede leidraad bij kleine kinderen is voelen of de voetjes niet te koud krijgen.
2) Het is aangeraden om goed te drinken, bijvoorbeeld mineraalwater, vruchtensappen of kruidenthee, en geen eten op te dringen. Gun de zieke voldoende rust.
Het gevaar van uitdroging is nog groter wanneer er naast koorts ook diarree of braken optreedt. In dit geval is het advies van een arts aangewezen.
3) Om de ongemakken op te vangen die meestal met koorts gepaard gaan, kan je koortswerende middelen innemen. Hou er rekening mee dat kinderen en bejaarden de meer kwetsbare groepen uitmaken voor de nevenwerkingen van geneesmiddelen.
4) Observatie
In 9 van de 10 gevallen wordt koorts door een banaal verkoudheidsvirus veroorzaakt. Tegen virussen bestaan geen doelgerichte medicijnen.
Als de koorts echter langer dan een paar dagen aanhoudt, of na een schijnbare verbetering opnieuw begint te klimmen, is er vaak een bacteriële infectie bijgekomen. De strijd tegen de infectie krijgt een ongunstige wending. Die infectie verergert onder de vorm van bijvoorbeeld een bijholteontsteking (sinusitis) of een bronchitis. We spreken dan van een complicatie. En daaraan moet wel iets gedaan worden.
Als na 5 dagen koorts geen genezing optreedt is het nodig (opnieuw) een arts te raadplegen!
Welke onderzoeken kan de arts verrichten als de koorts niet zo banaal lijkt?
1. De koortsmetingen controleren2. Bloedonderzoek (eventueel ook een kweek)
3. Een röntgenonderzoek van de borstkas is aangewezen bij symptomen op de long, waarbij een versnelde ademhaling optreedt (ademfrequentie >50 ademteugen per minuut).
4. Urineonderzoek (kweek)
5. Stoelgangonderzoek (kweek)*: gerichte culturen uit afscheidingen en eventueel uit bloed.
Eventueel onderzoek van de stoelgang.
5. Een ruggenprik (lumbale punctie) kan aangewezen zijn bij tekenen van hersenvliesontsteking.
* Een cultuur of kweek is het doen
groeien van microben (micro-organismen) op een voedingsbodem. Men
spreekt hier ook van microbiologisch onderzoek. Bacteriologisch
onderzoek betreft specifiek het onderzoek op bacteriën.
Meer informatie:
Koorts (gezondheid.be)Rillen van koorts en kou (Bodytalk)
Griep en verkoudheid
e-Bug (klik op Nl.): informatieve website over allerlei infectieziekten,
voor kinderen en volwassenen