Wat zijn genitale wratten ?
Genitale wratten zijn ontsierende, oppervlakkige gezwelletjes (wratjes) die ter hoogte van de geslachtsorganen (genitaliën) voorkomen. De wratjes verschijnen rond de aars, op de penis of de balzak, rond of in de vagina en op de baarmoederhals. Zij zijn meestal slechts enkele millimeters groot en roosrood tot bruin gekleurd. Ze hebben een gelobd, bloemkoolachtig uiterlijk. De aandoening draagt de moeilijke naam "condylomata acuminata".Hoe ontstaan ze?
Genitale wratten komen frequent voor. Eén tot vier op de tien seksueel actieve jongeren jonger dan 25 jaar zou ermee besmet zijn.De wratjes worden veroorzaakt door een zeer frequent voorkomend, menselijk papilloma-virus (HPV), waarvan meer dan 200 verschillende types bestaan. Bepaalde HPV-types zijn verantwoordelijk voor de gewone huidwratten, andere types zullen eerder genitale wratten veroorzaken. Seksueel contact met een besmet persoon leidt bijna altijd tot een overdracht van het virus. Genitale wratten is dus een SOA (seksueel overdraagbare aandoening).
Ongeveer 80% van alle seksueel actieve vrouwen én mannen krijgt ooit een humaan papillomavirus of HPV-infectie. Een besmetting is pijnloos en onschuldig en verloopt meestal ongemerkt. Slechts ongeveer 1 tot 2 op de 10 besmette personen ontwikkelt hierop ooit wratjes.
De meeste HPV-infecties worden doorgegeven door mensen zonder zichtbare wratten. Met andere woorden, tien tegen één dat iemand met wratten het HPV kreeg van iemand zonder wratten. Omdat er 10 keer meer HPV-geïnfecteerden zijn zonder wratten, is het voor iemand met wratten relatief moeilijk nieuwe HPV-infecties te veroorzaken. Bovendien zijn in hun omgeving de mensen zonder wratten meestal toch al besmet. En herinfectie leidt niet tot meer of ernstiger verschijnselen.
De belangrijkste risicofactor voor een HPV-besmetting is het aantal seksuele partners.
En hier past een waarschuwing voor voorbarige conclusies over ontrouw van de partner: het verschijnen van genitale wratten gebeurt soms pas jaren na een besmetting!
Genitale wratten kunnen ook bij kinderen ontstaan. Dit gebeurt onder meer door zelfbesmetting via vingerwratten, of nog door besmetting bij de geboorte via de moeder, of ook soms nog door niet-seksuele overdracht via verzorgenden. Genitale wratten bij kinderen is al bij al een uitzonderlijke zaak, die best door een multidisciplinair team behandeld wordt.
Infecties door HPV genezen meestal spontaan
Doorgaans betreft het dus een onschuldige aandoening.De genezing van HPV staat en valt met je eigen immuniteit. Hoe jonger je bent, hoe beter je immuniteit en hoe sneller je van HPV af bent. Onbehandelde klinische letsels verdwijnen binnen de zes maanden in 10 tot 30% en na 2 jaar is ongeveer 90% spontaan genezen. Daarom kan in eerste instantie worden afgewacht. Roken moet worden afgeraden omdat dit mogelijk de vorming van wratjes bevordert (door het immuunsysteem te verzwakken).
Men weet niet in hoeverre men na genezing beschermd is tegen andere HPV-infecties.
Gezien het belang van je immuniteit, is het ook mogelijk dat je al sinds je jeugd met een sluimerend virus rondloopt ("drager" van het virus), dat op oudere leeftijd toch doorbreekt. genitale wratten duiden dus allesbehalve op overspel.
Aan vrouwen raadt men aan om jaarlijks via een uitstrijkje de baarmoederhals te laten nakijken.
Bij seksueel contact met een nieuwe, mogelijk onbesmette partner verkleint het gebruik van condooms de kans op verspreiding van het virus. Algemeen bieden condooms echter relatief weinig bescherming, zodat het gebruik van genitale wratten als voorbeeld in propagandacampagnes voor condooms niet rationeel is.
Wratten verwijderen
Geen enkele behandeling van genitale wratten schakelt het virus volledig uit. De huidige behandelingen richten zich dus enkel op de aanwezige letsels en kunnen de infectie zelf niet elimineren. Het doel van een behandeling is het doen verdwijnen van de wratten omdat ze hinderlijk zijn (jeuk, branderigheid, pijn, onesthetisch...).Hiervoor gebruikt men omslachtig methodes zoals wegbranden van de wratten, stukvriezen of uitsnijden.
Ook na deze behandelingen kunnen de afwijkingen terugkomen.
Recent ontwikkelde men echter een meer gebruiksvriendelijke methode, die het virus in een lichaam in toom kan houden. Het betreft het middel imiquimod (Aldara® crème), enkel verkrijgbaar op doktersvoorschrift. Imiquimod kan wel wat langzamer werken dan andere behandelingen; soms duurt de behandeling acht tot tien weken. De kans dat de wratten terugkomen is echter kleiner dan met de andere behandelingen.
Aldara® crème wordt geleverd in een doos met 12 zakjes van 250 mg voor éénmalig gebruik. Gebruik elke keer als je de crème aanbrengt een nieuw zakje. Gooi na gebruik de crème weg die over is. Eén zakje bevat voldoende crème voor een huidgebied van 20 cm².
Breng de crème aan vlak voordat je gaat slapen. Was eerst je handen en open dan een nieuw zakje. Druk een beetje crème uit het zakje op een vingertop en wrijf voorzichtig tot de crème in de wrat is getrokken.
Deze crème mag je alleen op uitwendige anogenitale wratten aanbrengen, dus op de uitwendige geslachtsdelen of op en rondom de anus. Ook kan de crème onder de voorhuid worden gebruikt. Laat de crème 6 tot 10 uur op de wratten inwerken en bedek de behandelde plaatsen niet met een pleister of ander verband. Was je handen met water en zeep.
Om irritatie te voorkomen, moet de huid waar de crème op is aangebracht na 6 tot 10 uur met water en milde zeep worden gereinigd. Voor vrouwen is een pH-neutrale zeep aan te bevelen.
De dosering is verspreid, drie maal per week. Dun aanbrengen op niet-geschadigde huid en dit tot de wratten niet meer zichtbaar zijn.
Kort na het begin van de behandeling kan roodheid optreden op en rond het behandelde gebied. Dit kan een signaal zijn dat de behandeling goed aanslaat.
Bewaar de crème bij kamertemperatuur (15-25°C).
Als de wratten na 16 weken behandelen nog niet verdwenen zijn, moet je stoppen met de crème; de veiligheid van het gebruik langer dan 16 weken is nog niet bewezen.
Aldara® crème kan, net als tal van andere crèmes, de betrouwbaarheid van condooms en pessaria verminderen. Na het aanbrengen van de crème beschermt een condoom dus minder goed tegen het HPV virus en andere seksueel overdraagbare aandoeningen en zwangerschap. Omdat bij de aanwezigheid van anogenitale wratten het gebruik van condooms wordt aanbevolen, is het dus raadzaam om op de dagen dat u de crème gebruikt, geen seksueel contact te hebben.
Informatie voor vrouwelijke patiënten die Aldara® crème gebruiken. De behandeling hoeft niet gestopt te worden tijdens de menstruatieperiode. Als je tampons gebruikt, kan je de tampon het beste inbrengen voordat je de crème aanbrengt. Hiermee voorkom je dat het middel in de vagina terechtkomt. Wanneer je de tampon wilt verwisselen als het middel zich nog op de huid bevindt, kan je het beste de crème afwassen met water en milde pH-neutrale zeep, vervolgens de tampon vervangen en daarna opnieuw de crème aanbrengen.
Noteer dat er onvoldoende gegevens bekend zijn over het gebruik van Aldara® tijdens de zwangerschap. Je kan dit middel dus beter niet gebruiken als je zwanger bent of borstvoeding geeft. Meld dus aan je arts indien je zwanger bent of borstvoeding geeft.
Verband met baarmoederhalskanker bij de vrouw en het nut van vaccinatie
In België kan ongeveer 70% van de baarmoederhalskankers in verband worden gebracht met de HPV-types 16 en 18. Men berekende dat slechts een minderheid (4 tot 5%) van de vrouwen met een dergelijk hoogrisicotype humaan papillomavirus in de baarmoederhals, afstevenen op baarmoederhalskanker.Opsporen van deze types HPV maakt de driejaarlijks terugbetaalde uitstrijkjes zo nuttig (zie verder).
Genitale wratten bij mannen en vrouwen kunnen in 90% van de gevallen toegeschreven worden aan de HPV-types 6 en 11.
Tegen HPV-types 6/11/16 & 18 werd een vaccin ontwikkeld dat in 2007 in België op de markt kwam.
Omdat een HPV-infectie vaak in de eerste jaren na het eerste seksuele contact wordt opgelopen dient vaccinatie (3 dosissen) daarom bij voorkeur te gebeuren vóór de leeftijd van het eerste seksuele contact.
De voordelen van deze HPV-vaccinatie zijn groter dan de nadelen voor wat betreft de preventie van HPV-infecties en afwijkingen ter hoogte van de baarmoederhals, maar de duur van dit beschermend effect is nog onbekend. Het is echter op dit ogenblik niet bewezen dat de vaccinatie de incidentie van baarmoederhalskanker vermindert; dit kan nog niet omdat voor dit eindpunt de studieduur niet lang genoeg is.
Vaccinatie tegen HPV vermindert niet het belang van preventieve maatregelen tegen SOA en van screening op baarmoederhalskanker.
HPV-vaccins hebben vooral benigne en voorbijgaande ongewenste effecten. Er werden wel enkele gevallen van bloedstollingsstoornissen en een aantal zeer zeldzame ernstige ziektebeelden beschreven na inenting, waarbij het causaal verband tussen toediening HPV-vaccin en het optreden ervan niet vaststaat.
Baarmoederhalskanker kan voorkomen worden
Baarmoederhalskanker is een zeldzame kanker die ongeveer 1 op 10.000 vrouwen treft. Deze kan dus ontstaan als bepaalde types van HPV lange tijd in de cellen van de baarmoederhals blijven hangen. En dit kan met een uitstrijkje worden opgespoord. Het vinden van een hoogrisicotype virus betekent echter nog niet dat je daadwerkelijk kanker zal krijgen. Een deel verdwijnt spontaan, zeker bij jonge mensen. Het uitstrijkje wordt besproken en eventueel na 6 maanden herhaald.Als je HPV-negatief bent, is je kans op baarmoederhalskanker in de volgende 5 jaar bijzonder laag. Daarom beveelt men bij vrouwen boven 25 jaar om de 3 jaar een uitstrijkje aan, en bij vrouwen boven de 50 om de 5 jaar.
Meer informatie vanuit het Nederlandse Huisartsengenootschap:
Genitale wrattenHPV en baarmoederhalskanker
Wratten (Gezondheiden Wetenschap.be)
Wat doe je met gewone (huid)wratten? (gezondheidsnet.be)