Concentratiestoornissen
Concentratie is gerichte aandacht, een specifieke vorm van opmerkzaamheid.Van belang is in dit verband ook de tijdfactor. Men spreekt van een concentratiestoornis of aandachtstekortstoornis wanneer iemand er niet in slaagt zijn aandacht langere tijd op een en hetzelfde te richten. Hierdoor ondervindt men moeilijkheden om een taak tot een goed einde te brengen. Dit uit zich typisch in leerproblemen, problemen met het werk… De psychologen hebben het begrip "concentratie" trouwens ontleend aan de onderwijspsychologie. Het verwijst daar naar een voorwaarde om optimale denkprestaties te kunnen verrichten.
Lichaam en geest zijn nauw verbonden. In die optiek is de klacht "concentratieprobleem" nauw verbonden met de klacht "vermoeidheid". Moeheid is een bij uitstek "dubbel-zinnige" klacht, die zowel naar lichamelijke afwijkingen als naar psychische reacties kan verwijzen.
Concentratiestoornissen is een vlag die heel vele ladingen dekt. Het is dan ook bijna ondoenbaar om alle mogelijke oorzaken van concentratiestoornissen op te noemen.
In grote lijnen kunnen we de verschillende oorzaken op twee niveaus situeren:
• het niveau stress / psychische problemen: overbelasting, emotionele conflicten, vermoeidheid, angst, depressie;
• het niveau verwardheid / fysieke problemen: doorbloedingsstoornissen van de hersenen, onvoldoende voeding van de hersencellen zoals bij hypoglycemie, beneveling van de hersenen door toxische stoffen en geneesmiddelen die op het zenuwstelsel inwerken, hersenziekten zoals dementie. Bij (sluipende) aantasting van de hersenen gaat het bewustzijn, een hogere hersenfunctie bij uitstek, geleidelijk achteruit. Dit meet men door het testen van aandacht en concentratie.
Hiernaast zijn er nog tal van aandoeningen die men minder gemakkelijk op genoemde twee niveaus kan plaatsen. De meest frequente zijn:
• tekort aan slaap , wat leidt tot vermoeidheid en concentratiestoornissen;
• concentratiestoornissen die ook het belangrijkste kenmerk zijn van andere stoornissen zoals bijvoorbeeld ADHD.
Waar plaats je jouw concentratiestoornis?
Concentratiestoornissen zijn typerend voor onze moderne tijd. Het is een vrij constante klacht bij teveel aan stress. Bij de actieve bevolking is stress de voornaamste oorzaak van concentratiestoornissen.Concentratieproblemen bij jonge mensen wijzen vaak op emotionele conflicten die eerst moeten opgelost raken. Bij ouderen daarentegen mag men meer beducht zijn voor een lichamelijke oorzaak. Hun grote vrees is dementie. Als ouderen klagen over concentratieproblemen, mag men terecht ook vrezen voor dementie. Het voorkomen van echte dementie (type Alzheimer) verdubbelt bij personen ouder dan 65 jaar immers om de 5 jaar. In de meeste gevallen betreft het echter gewone leeftijdsgebonden vergeetachtigheid.
Dementie begint met een steeds slechter werken van het geheugen. In het geheugen kan niets meer worden opgeslagen, en de inhoud ervan gaat meer en meer verloren. Die geheugenstoornissen hebben allerlei gevolgen, ook voor het gedrag. Het geheugenverlies heeft betrekking op namen (zelfs van familieleden) en op recente of vroegere gebeurtenissen. De concentratiestoornissen komen tot uiting omdat de getroffen persoon het enigszins moeilijk heeft om bijvoorbeeld kleine tests van hoofdrekenen uit te voeren. De patiënt verliest steeds meer voorwerpen en ondervindt moeilijkheden bij het aanleren van nieuwe zaken, zowel op het werk als op reis. Hij kan soms niet uit zijn woorden komen. Angst, prikkelbaarheid en een zekere introvertie zijn tekenen dat de patiënt zich niet goed voelt.
Bij de zonet beschreven zorgwekkende toestand kan het echter ook om het zogenaamd "seniel amnestisch syndroom" gaan. Deze toestand verenigt niet-demente patiënten die lijden aan een verval van de hogere hersenfuncties en die ook problemen vertonen met meer complexe dagelijkse activiteiten. Slechts in 15 tot 25% van de gevallen degenereert deze toestand naar echte dementie.
Nogal wat patiënten worden daardoor ten onrechte als "dement" gestigmatiseerd. Dit risico loopt zeker de depressieve oudere die zich - uit gebrek aan belangstelling voor wat er om hem heen gebeurt - op niets meer kan concentreren. Als niemand de verkeerde diagnose in vraag stelt, krijgen deze patiënten geen geschikte behandeling.
Wanneer moet ik mijn huisarts raadplegen?
Als concentratieproblemen na verloop van tijd niet spontaan verdwijnen
en het dagelijks leven stilaan gaan domineren, raadpleeg dan je
huisarts. Hij zal eerst trachten uit te maken wat de oorzaak van je
concentratieprobleem is. Het beleid bij stress / psychische problemen is natuurlijk totaal verschillend van het beleid bij fysieke problemen met een weerslag op de hersenen.
Wat kan ik zelf al doen bij concentratiestoornissen?
De meeste mensen kunnen hun concentratieproblemen in verband brengen met vermoeidheid en stress binnen het kader van sociale factoren, zoals werk, gezin en leefstijl, of anders binnen psychische problemen, zoals angst en depressie. Ook slaapstoornissen kunnen aan de basis liggen. Bij de betreffende thema's worden heel wat tips gegeven om hier zelf iets aan te doen.Bij het ouder worden gaat het vaak om leeftijdsgebonden vergeetachtigheid. Dementie, het uiteindelijk totaal kwijtraken van het geheugen, treft zelden mensen onder 65 jaar.
Ben je zelf eens wat vergeetachtig, bijvoorbeeld omdat je het erg druk hebt gehad of je niet helemaal optimaal voelt, dan kan je onder meer met bepaalde medicijnen de doorbloeding van de hersenen activeren.
Wat kan ik doen tegen dementie?
Minstens 30 jaar voor de aanvang van de ziekte van Alzheimer wordt de basis ervan al gelegd. Door een gezonde levenswijze met regelmatig sporten, een gezond milieu en een actief sociaal leven kan je dementie voorkomen of afremmen.Zo bevat het Westers dieet bevat veel te veel omega-6-vetzuren en te weinig omega-3. Een gezond dieet is het zogenaamde Mediterraan dieet. Met ongezonde voedingsgewoonten loop je inderdaad het risico om over te weinig omega-3-vetzuren te beschikken. Er zijn aanwijzingen dat een laag gehalte aan omega-3 in de hersenen de cognitieve achteruitgang (geheugen, concentratie,...) bespoedigt en dat voldoende omega-3 deze processen net vertraagt. Een goede balans omega-6/omega-3 helpt cognitieve functies beter te bewaren in de ouder wordende populatie, zo wordt bevestigd door degelijk wetenschappelijk onderzoek.
Het is daarom niet onverstandig om toe te zien op voldoende toevoer van omega-3-vetzuren: ofwel via de voeding (1 keer per week vette vis, walnoten, raapzaad-, lijnzaad- of sojaolie,...) ofwel via consumptie van omega-3-verrijkte producten of omega-3-supplementen.
Hou de lichamelijke conditie goed op peil. Vooral de longen moeten goed blijven functioneren en regelmatig bewegen is zeker aan te raden. Hersenen blijken ook sneller te schakelen als je af en toe dusdanig intensief beweegt dat de hartslag en ademhaling omhoog gaan. Het is niet nodig om heel vaak of lang achter elkaar te sporten, maar de intensiteit is wel van belang. Nog maar eens een aanwijzing dat gezond ouder worden kan worden ondersteund door fit te blijven.
Geheugentraining heeft waarschijnlijk ook een gunstig effect.
Als je bij een familielid of kennis meent de eerste verschijnselen van dementie te zien, is het goed om deze te overhalen zo snel mogelijk een arts te bezoeken. Want het gaat niet steeds om de ziekte van Alzheimer. Daarenboven kunnen bijkomende adviezen voor goede levensomstandigheden en optimale voeding het dementieproces soms vertragen. Psychische factoren spelen bijvoorbeeld een grote rol: ouderen functioneren beter als ze een zeker "gevoel van meesterschap" en controle behouden.
Verwacht echter niet te veel van medicijnen. Volgens onze experte van wereldniveau, prof. Christine Van Broeckhoven, werken medicijnen tegen de ziekte van Alzheimer bij slechts 10% (zie link naar een interview uit 2011). Bij deze kleine groep kan men de doorstroming van informatie voor gemiddeld een half jaar of een jaar verbeteren of stabiel houden. Een aspirine bij tandpijn werkt dus beter. Het effect van medicijnen is niet alleen zeer beperkt maar daarenboven blijken deze medicijnen niet zonder gevaar.
Eigen aan de ziekte van Alzheimer is dat de persoon die eraan lijdt meestal niet zelf naar de dokter stapt. Vaak is het dus de naaste omgeving die de symptomen moet herkennen, om zo tijdig hulp in te roepen. Daarom willen onder meer de Vlaamse Alzheimerliga en het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen (Vlaamse Overheid) de handen in elkaar slaan om de bevolking hierover in te lichten.
Om de vroegrtijdige symptomen van dementie te herkennen, kan je ten rade gaan op hun website www.geheugenproblemen.be
Interview met prof. Van Broeckhoven
Help, ik verlies alles! (tips in Plus-magazine)
Dementie (Test Gezondheid)