Wat is osteoporose?
Letterlijk betekent het 'bot dat poreus is'. Dit geeft op zich geen klachten en is dus in feite geen ziekte. Poreusheid of broosheid van botten, dus osteoporose, leidt er echter toe dat ze gemakkelijk kunnen breken. Daarbij kan je denken aan botbreuken (ook fracturen genoemd) ten gevolge van een val. Meestal gaat het om pols en heup, maar ook wervels blijken zwakke punten.Bot kan zelfs zo broos worden dat zonder grote mechanische druk (zoals vallen) fracturen ontstaan. Zo kan er een ruggenwervel breken en inzakken, waardoor u krommer of kleiner wordt. Een ingezakte wervel doet zelden pijn. Maar bij sommigen kunnen (pijn)klachten ontstaan die het dagelijks leven belemmeren. Lagerugpijn wordt echter maar zelden door osteoporose veroorzaakt.
Hoe ontstaat osteoporose?
Osteoporose of botontkalking is in feite een onderdeel van het natuurlijk proces van vernieuwing, kenmerkend voor alle levend weefsel. Tot ongeveer 35 jaar zien we hierbij een evenwicht tussen afbraak en aanmaak van bot en is het bot op zijn stevigst. Bij het ouder worden bot wordt er echter minder aangemaakt. Mogelijke oorzaken zijn onvoldoende lichaamsbeweging, te weinig kalk (calcium) in de voeding en te weinig bij daglicht buitenkomen.In de eerste jaren na de overgang wordt het bot sneller afgebroken. Vrouwen hebben daardoor op latere leeftijd meer kans op osteoporose dan mannen. Daarom wordt het vooral als een vrouwenprobleem beschouwd. Toch is één op vier patiënten met een fractuur ten gevolge van osteoporose een man.
Ook kunnen bepaalde ziekten (bijvoorbeeld van de schildklier) of medicijnen (langdurig dagelijks gebruik van cortison) osteoporose veroorzaken.
En je erfelijke aanleg speelt ook mee.
Wat kan ik er aan doen?
Osteoporose voorkomen doe je in de eerste plaats voor je vijfendertigste veel (buiten)sport te doen en door voor voldoende kalk in je voeding te zorgen (vooral via melkproducten).Als je mager bent, loop je ook meer risico.
Verder geven tabak en overmatig alcoholgebruik ook een verhoogd risico.
Wat kan je huisarts doen?
Hij zal je risico op problemen door osteoporose inschatten. Vanaf een toegenomen fractuurrisico van ongeveer 5% in de komende 10 jaar is verder onderzoek zinvol gebleken. In dat geval zal zal hij je doorverwijzen voor een meting van de botdichtheid. Osteoporose kan immers niet met een gewone röntgenfoto worden aangetoond.Voorbeelden van verhoogd risico:
• als je een wervel hebt gebroken;
• als je een vrouw bent en na je vijftigste een bot hebt gebroken;
• als je langdurig dagelijks cortison gebruikt.
De regel is dat om de 3 jaar gemeten wordt bij normale personen gedurende preventieve behandeling, terwijl bij cortisonetherapie en in andere situaties die gepaard gaan met versneld botverlies, een bepaling om het jaar aangewezen is.
Als de botdichtheid te laag is, zal je
arts je adviezen geven en eventueel medicijnen voorschrijven die de
kans op een botbreuk verminderen. Bisfosfonaten zoals alendronaat en
risedronaat zijn medicijnen die de kans op een botbreuk door
osteoporose kunnen halveren. Ze voorkomen dus veel, maar niet alle
botbreuken.
Met deze medicijnen wordt na vijf jaar meestal gestopt, omdat nog niet bekend is of langer gebruik zinvol is.
Bij pijn door een botbreuk zal hij een goede pijnstiller voorschrijven, bij voorkeur paracetamol.
De volgende adviezen zijn voor iedereen van belang om osteoporose tegen te gaan en de kans op een botbreuk te verminderen:
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging (vijf keer per week een halfuur wandelen, fietsen of sporten). Lichaamsbeweging bevordert de aanmaak van botweefsel. Bovendien oefen je daarmee je spieren. Door veel te bewegen reageer je ook beter, waardoor je minder gauw valt. Blijf dus vooral actief!
• Zorg voor een gezonde voeding met vier porties zuivel per dag. Een portie zuivel komt overeen met een glas (150 ml) melk, karnemelk, yoghurt, kwark of vla of een plak kaas van 20 gram (= beleg voor één boterham). Zuivelproducten bevatten kalk (calcium) en vitamine D. Wanneer het je niet lukt voldoende zuivel te nuttigen, meld je dit aan je arts bij je volgende bezoek.
• Vitamine D is nodig om kalk uit de voeding op te nemen. Als je dagelijks buiten komt met in elk geval je gezicht en handen onbedekt, maakt je lichaam via zonlicht (ook op bewolkte dagen) voldoende vitamine D aan. Als je zelden bij daglicht buitenkomt, moeten we samen even kijken wat we daaraan kunnen doen.
• Op hogere leeftijd kan je maatregelen nemen om vallen te voorkomen. Zorg dat er geen losliggende matjes of elektriciteitssnoeren op de vloer liggen. Zorg voor goede verlichting in huis. Laat ’s nachts een lichtje aan zodat je ook dan genoeg kunt zien. Als je bij het opstaan soms duizelig wordt, ga dan eerst even op de rand van het bed zitten. Ga niet lopen met een leesbril op, want dan zie je de vloer niet goed. Heeft u een bril om mee in de verte te zien, zet die dan op voordat u gaat lopen. U heeft dan beter zicht op drempels, trappen en stoepranden. Vaak kunnen bepaalde oefeningen en hulpmiddelen (looprekje) ertoe bijdragen dat je steviger staat.
Kinesisten maken eventueel gebruik van speciale valpreventieprogramma’s
• Als je slaaptabletten gebruikt, probeer daar dan mee te stoppen of te minderen. Deze tabletten maken je suf. Daardoor kan je, als je ’s nachts uit bed komt, gemakkelijk vallen.
Patiëntenbrieven van het Nederlands Huisartsengenootschap. Hieruit komen de vermelde adviezen.
Meer over osteoporose
Osteoporose (NutriNews)
Risico-score (NutriNews)
Oefeningen tegen osteoporose
De Osteoporose Stichting (Nl.)
Met deze medicijnen wordt na vijf jaar meestal gestopt, omdat nog niet bekend is of langer gebruik zinvol is.
Bij pijn door een botbreuk zal hij een goede pijnstiller voorschrijven, bij voorkeur paracetamol.
Adviezen bij osteoporose
Osteoporose is niet de enige oorzaak waardoor oudere mensen vaker een bot breken. Op hogere leeftijd kan je gemakkelijker vallen. Dat komt bijvoorbeeld door evenwichtsstoornissen of doordat je minder goed ziet.De volgende adviezen zijn voor iedereen van belang om osteoporose tegen te gaan en de kans op een botbreuk te verminderen:
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging (vijf keer per week een halfuur wandelen, fietsen of sporten). Lichaamsbeweging bevordert de aanmaak van botweefsel. Bovendien oefen je daarmee je spieren. Door veel te bewegen reageer je ook beter, waardoor je minder gauw valt. Blijf dus vooral actief!
• Zorg voor een gezonde voeding met vier porties zuivel per dag. Een portie zuivel komt overeen met een glas (150 ml) melk, karnemelk, yoghurt, kwark of vla of een plak kaas van 20 gram (= beleg voor één boterham). Zuivelproducten bevatten kalk (calcium) en vitamine D. Wanneer het je niet lukt voldoende zuivel te nuttigen, meld je dit aan je arts bij je volgende bezoek.
• Vitamine D is nodig om kalk uit de voeding op te nemen. Als je dagelijks buiten komt met in elk geval je gezicht en handen onbedekt, maakt je lichaam via zonlicht (ook op bewolkte dagen) voldoende vitamine D aan. Als je zelden bij daglicht buitenkomt, moeten we samen even kijken wat we daaraan kunnen doen.
• Op hogere leeftijd kan je maatregelen nemen om vallen te voorkomen. Zorg dat er geen losliggende matjes of elektriciteitssnoeren op de vloer liggen. Zorg voor goede verlichting in huis. Laat ’s nachts een lichtje aan zodat je ook dan genoeg kunt zien. Als je bij het opstaan soms duizelig wordt, ga dan eerst even op de rand van het bed zitten. Ga niet lopen met een leesbril op, want dan zie je de vloer niet goed. Heeft u een bril om mee in de verte te zien, zet die dan op voordat u gaat lopen. U heeft dan beter zicht op drempels, trappen en stoepranden. Vaak kunnen bepaalde oefeningen en hulpmiddelen (looprekje) ertoe bijdragen dat je steviger staat.
Kinesisten maken eventueel gebruik van speciale valpreventieprogramma’s
• Als je slaaptabletten gebruikt, probeer daar dan mee te stoppen of te minderen. Deze tabletten maken je suf. Daardoor kan je, als je ’s nachts uit bed komt, gemakkelijk vallen.
Meer informatie
Osteoporose (video Gezondheidsnet)Patiëntenbrieven van het Nederlands Huisartsengenootschap. Hieruit komen de vermelde adviezen.
Meer over osteoporose
Osteoporose (NutriNews)
Risico-score (NutriNews)
Oefeningen tegen osteoporose
De Osteoporose Stichting (Nl.)