Wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen?
Een seksueel overdraagbare aandoening (vroeger werd de naam "geslachtsziekte" gebruikt) wordt meestal overdragen via seksueel contact. Door contact tussen de slijmvliezen van beide partners worden micro-organismen (virussen, bacteriën of andere…) overgedragen via sperma, bloed of vaginaal vocht. Slijmvliezen vindt men onder andere in de anus, de penis, de vagina en de mond.De meeste seksueel overdraagbare aandoeningen of kortweg SOA worden opgelopen bij onveilig vrijen. Onder onveilig vrijen verstaat men vaginale geslachtsgemeenschap zonder condoom, anale geslachtsgemeenschap zonder extra sterk condoom of orale seks.
Een aantal SOA is ook overdraagbaar via bloed. Je kan ze oplopen als gevolg van een onhygiënische tatoeage of piercing. Of als je bij druggebruik naalden, spuiten of andere attributen van een ander gebruikt. Hiv, hepatitis B en syfilis kunnen tijdens de zwangerschap worden overgedragen van moeder op kind. Hiv, hepatitis B, syfilis, chlamydia, herpes genitalis en gonorroe kunnen tijdens de geboorte worden overgedragen op de baby.
Er zijn verschillende vormen van seksueel overdraagbare aandoeningen.
Wat zijn de symptomen van seksueel overdraagbare aandoeningen?
Soms zijn er nauwelijks of geen klachten. Vooral vrouwen merken vaak niet dat ze een SOA hebben. Meestal zijn de eerste tekenen van besmetting zichtbaar op de geslachtsdelen, maar ze kunnen ook elders verschijnen (b.v. mond, ogen, anus…). Toch moet men bij elke aandoening van de geslachtsdelen niet meteen denken aan SOA. Ook andere aandoeningen kunnen jeuk, huiduitslag, abcessen, enz. veroorzaken. Niet alle SOA gaan bovendien gepaard met abnormale verschijnselen aan de geslachtsdelen. Hepatitis B bijvoorbeeld uit zich in de eerste plaats in vermoeidheid, koorts en misselijkheid en een hiv-infectie lijkt in het begin op een banale griep.Als er klachten zijn gaat het meestal om:
o afscheiding uit penis, vagina of anus. Bij vrouwen is de afscheiding vaak meer dan normaal. De afscheiding kan waterig, melkachtig, gelig of groenig van kleur zijn en anders ruiken;
o branderig gevoel, geïrriteerdheid, pijn bij of na het plassen of kleine hoeveelheden moeten plassen;
o zweertjes, wratjes, blaasjes op de penis, vagina, anus of mond;
o jeuk in het schaamhaar, aan de eikel, schaamlippen of anus;
o gezwollen klieren in de liezen;
o pijn in één of beide (bij-)ballen;
o pijn in de onderbuik;
o pijn bij het vrijen of onregelmatig of abnormaal bloedverlies, bijvoorbeeld na het vrijen of tussen twee menstruatieperioden in.
Diagnosestelling
AidsAids wordt veroorzaakt door een virus, het human immunodeficiency virus (hiv) dat het afweersysteem ondermijnt. Daardoor kan het lichaam zich steeds minder goed verweren tegen allerlei ziektes. Iemand die geïnfecteerd is met hiv, wordt seropositief genoemd. Dit betekent dat een bloedonderzoek (onderzoek van het serum) een besmetting heeft aangetoond. Onmiddellijk na de infectie treden griepachtige verschijnselen op die spontaan verdwijnen. Na gemiddeld 10 jaar verschijnen de eerste tekenen van aids: vermoeidheid, diarree, luchtweginfecties, blijvende koorts, gewichtsverlies en allerhande infecties en kankergezwellen. Het aidsstadium kan jaren duren maar leidt uiteindelijk tot de dood.
Chlamydia
Chlamydia is momenteel de meest voorkomende SOA in westerse landen. Ze wordt veroorzaakt door een micro-organisme dat het midden houdt tussen een bacterie en een virus. In de meeste gevallen zijn er helemaal geen of nauwelijks symptomen, maar men kan de ziekte wel doorgeven. Als er toch klachten zijn uiten ze zich bij vrouwen in een helder, waterig vaginaal verlies, pijn bij het plassen, pijn in de onderbuik, tussentijds bloedverlies en pijn bij het vrijen.
Men schat dat in 4% van de gevallen een chlamydia-infectie opstijgt naar de eileiders. Er ontstaat dan een eileiderontsteking, die zich kan uitbreiden naar de buikholte. Hierdoor kan de eileider verstopt raken. Dit kan leiden tot onvruchtbaarheid of buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Ruim de helft van de besmettingen geneest spontaan binnen een jaar.
De diagnose wordt meestal bevestigd door een uitstrijkje van de vagina bij de vrouw of een urineonderzoek bij de man.
Hepatitis B
Hepatitis B wordt veroorzaakt door het hepatitis B virus (HBV) en wordt naast seksueel contact, soms overgedragen door bloed-bloed contact (bijtwonden, besmette naalden…). Het is een zeer besmettelijke aandoening.
Meestal zijn er geen klachten. Sommigen hebben last van abnormale vermoeidheid, koorts, braken en diarree. Na verloop van tijd wordt in acute gevallen het wit van de ogen geel (vandaar ook de populaire naam 'geelzucht'), kleurt de urine donker en de stoelgang bleek. De diagnose wordt gesteld door een bloedonderzoek.
Genitale herpes
Genitale herpes is een erg besmettelijke SOA die veroorzaakt wordt door een herpesvirus (Herpes simplex virus type 2, HSV2) dat wordt overgedragen via geslachtsgemeenschap of orale seks. De "koortslip" (herpes labialis) wordt veroorzaakt door een ander type herpesvirus
Herpes is pijnlijk en vervelend, maar niet echt gevaarlijk.
Bij zwangere vrouwen gelden volgende adviezen. Omdat het risico op besmetting van het kind klein is, kan er gewoon bevallen worden, behalve indien er een opstoot is op het ogenblik van de bevalling. In dat geval kan het kind ernstige letsels oplopen. Dan zal men meestal een keizersnede toepassen, in combinatie met speciale geneesmiddelen.
De diagnose wordt eventueel bevestigd door onderzoek van het letselvocht.
Schaamluizen
Schaamluis is een vervelende, maar ongevaarlijke aandoening. Schaamluis kan u oplopen via seksueel contact, maar ook door gezamenlijk gebruik van kleding, slaapzakken of dicht tegen elkaar aan liggen. Het gaat om een parasiet die zich voedt met bloed en zich bij voorkeur nestelt in schaamhaar. Maar soms ook in het okselhaar, borsthaar of haar op de dijen of rondom de navel, zelfs in wimpers en wenkbrauwen. Schaamluizen veroorzaken hevige jeuk. Ze laten rode of bruine ontlasting vallen. Deze plekjes zijn te zien in het ondergoed. De huid kan rood uitslaan en geïrriteerd raken. Krabben tegen de jeuk helpt niet. Bovendien kan krabben infecties tot gevolg hebben.
De diagnose stelt zich op het zicht.
Gonorroe
Gonorroe (druiper) wordt veroorzaakt door een bacterie maar komt vandaag veel minder voor. Er zijn meestal geen klachten, in sommige gevallen bemerkt men een groengeel etterig verlies uit vagina en penis. Plassen kan pijnlijk zijn. Onbehandeld breidt de infectie zich uit tot in het kleine bekken en kan ze oorzaak zijn van onvruchtbaarheid.
Een zwangere vrouw kan gonorroe overdragen op haar baby. De oogjes van de baby kunnen tijdens de bevalling in aanraking komen met de bacteriën in de vagina. Door een goede behandeling tijdens de zwangerschap wordt het risico voor de baby voorkomen.
De diagnose wordt gesteld door onderzoek van de geproduceerde etter.
Syfilis
Syfilis is een zeer ernstig aandoening die gelukkig zeldzaam is geworden. De oorzaak is een bacterie. De ziekte doorloopt verschillende stadia. Tijdens het eerste stadium kunt u één of meer zweertje(s) krijgen op of rond de penis, vagina, anus of soms in de mond. Enkele weken tot maanden later treedt het tweede stadium in. De syfilis is dan via de bloedbaan door het hele lichaam verspreid. Je kan dan last hebben van vlekjes op de huid en een grieperig gevoel. Andere mogelijke klachten zijn haaruitval, waardoor kale plekken op het hoofd ontstaan, oogklachten met oogbolontsteking en gezichtsverlies en een soort wratjes in de buurt van de geslachtsdelen of de anus. Als je tijdens de eerste twee stadia van syfilis niet bent behandeld, kom je in het derde stadium waarbij ernstige schade aan verschillende organen ontstaat.
De diagnose wordt gesteld door een bloedonderzoek.
Genitale wratten
Het humaan papillomavirus is oorzaak van genitale wratten die op of in de vagina, op de penis of rond de aars kunnen verschijnen. Het virus wordt bijna altijd overgebracht door seksueel contact. U kan de wratten ook krijgen door gebruik te maken van bijvoorbeeld een handdoek of washand van iemand die genitale wratten heeft. De wratten veroorzaken meestal geen hinder, maar zijn besmettelijk.
De diagnose stelt zich op het zicht.
Trichomonas
Een trichomanasinfectie ("Trich") wordt veroorzaakt door een eencellig organisme. Bij de man geeft het meestal geen klachten, tenzij dan een licht branderig gevoel bij het plassen en eventueel een vochtverlies uit de penis. Vrouwen klagen over een branderig gevoel bij het plassen, een geïrriteerde en soms rood gezwollen vagina, maar vooral een zeer onwelriekende vaginale afscheiding.
De diagnose stelt zich op het zicht en onderzoek van de abnormale afscheiding.
Schurft
Schurft wordt veroorzaakt door de schurftmijt, een klein beestje dat onder een microscoop goed te zien is. De vrouwtjes graven gangetjes in de huid en leggen daar hun eitjes (vooral op de pols, tussen de vingers, in de knieholten en onder de borsten te zien). Op de geslachtsorganen kunnen kleine roodpaarse bultjes ontstaan. Schurft veroorzaakt jeuk, maar is verder niet ernstig. Krabben helpt niet en de huid kan daarbij beschadigd worden. Schurft wordt meestal door intiem lichamelijk contact overgebracht. U kan het ook krijgen door in een bed te slapen van iemand die schurft heeft of diens kleren te dragen.
De diagnose stelt zich op het zicht.
Het verband met seks maakt een seksueel overdraagbare aandoening of kortweg SOA dikwijls moeilijk bespreekbaar. Zeker met de vaste partner: één van beide moet door iemand anders besmet zijn. Al kan dat in sommige gevallen (bij genitale wratjes en herpes bijvoorbeeld) jaren geleden gebeurd zijn, dus lang voor de relatie begon. Maar meestal gaat het om een recente besmetting en zal men moeten toegeven dat men 'ontrouw' is geweest. Wordt de SOA verzwegen, dan kan de onbehandelde partner ook de ziekte krijgen en met de complicaties worden geconfronteerd.
Neem bijvoorbeeld chlamydia. Vrouwen hebben meestal geen klachten en merken er ook weinig of niets van. Wordt een vrouw met chlamydia niet behandeld, dan kan ze onvruchtbaar worden. Daarom is het belangrijk om bij SOA altijd open kaart te spelen. Temeer omdat de meeste SOA vrij eenvoudig te behandelen zijn.
Schaamluis is een vervelende, maar ongevaarlijke aandoening. Schaamluis kan u oplopen via seksueel contact, maar ook door gezamenlijk gebruik van kleding, slaapzakken of dicht tegen elkaar aan liggen. Het gaat om een parasiet die zich voedt met bloed en zich bij voorkeur nestelt in schaamhaar. Maar soms ook in het okselhaar, borsthaar of haar op de dijen of rondom de navel, zelfs in wimpers en wenkbrauwen. Schaamluizen veroorzaken hevige jeuk. Ze laten rode of bruine ontlasting vallen. Deze plekjes zijn te zien in het ondergoed. De huid kan rood uitslaan en geïrriteerd raken. Krabben tegen de jeuk helpt niet. Bovendien kan krabben infecties tot gevolg hebben.
De diagnose stelt zich op het zicht.
Gonorroe
Gonorroe (druiper) wordt veroorzaakt door een bacterie maar komt vandaag veel minder voor. Er zijn meestal geen klachten, in sommige gevallen bemerkt men een groengeel etterig verlies uit vagina en penis. Plassen kan pijnlijk zijn. Onbehandeld breidt de infectie zich uit tot in het kleine bekken en kan ze oorzaak zijn van onvruchtbaarheid.
Een zwangere vrouw kan gonorroe overdragen op haar baby. De oogjes van de baby kunnen tijdens de bevalling in aanraking komen met de bacteriën in de vagina. Door een goede behandeling tijdens de zwangerschap wordt het risico voor de baby voorkomen.
De diagnose wordt gesteld door onderzoek van de geproduceerde etter.
Syfilis
Syfilis is een zeer ernstig aandoening die gelukkig zeldzaam is geworden. De oorzaak is een bacterie. De ziekte doorloopt verschillende stadia. Tijdens het eerste stadium kunt u één of meer zweertje(s) krijgen op of rond de penis, vagina, anus of soms in de mond. Enkele weken tot maanden later treedt het tweede stadium in. De syfilis is dan via de bloedbaan door het hele lichaam verspreid. Je kan dan last hebben van vlekjes op de huid en een grieperig gevoel. Andere mogelijke klachten zijn haaruitval, waardoor kale plekken op het hoofd ontstaan, oogklachten met oogbolontsteking en gezichtsverlies en een soort wratjes in de buurt van de geslachtsdelen of de anus. Als je tijdens de eerste twee stadia van syfilis niet bent behandeld, kom je in het derde stadium waarbij ernstige schade aan verschillende organen ontstaat.
De diagnose wordt gesteld door een bloedonderzoek.
Genitale wratten
Het humaan papillomavirus is oorzaak van genitale wratten die op of in de vagina, op de penis of rond de aars kunnen verschijnen. Het virus wordt bijna altijd overgebracht door seksueel contact. U kan de wratten ook krijgen door gebruik te maken van bijvoorbeeld een handdoek of washand van iemand die genitale wratten heeft. De wratten veroorzaken meestal geen hinder, maar zijn besmettelijk.
De diagnose stelt zich op het zicht.
Trichomonas
Een trichomanasinfectie ("Trich") wordt veroorzaakt door een eencellig organisme. Bij de man geeft het meestal geen klachten, tenzij dan een licht branderig gevoel bij het plassen en eventueel een vochtverlies uit de penis. Vrouwen klagen over een branderig gevoel bij het plassen, een geïrriteerde en soms rood gezwollen vagina, maar vooral een zeer onwelriekende vaginale afscheiding.
De diagnose stelt zich op het zicht en onderzoek van de abnormale afscheiding.
Schurft
Schurft wordt veroorzaakt door de schurftmijt, een klein beestje dat onder een microscoop goed te zien is. De vrouwtjes graven gangetjes in de huid en leggen daar hun eitjes (vooral op de pols, tussen de vingers, in de knieholten en onder de borsten te zien). Op de geslachtsorganen kunnen kleine roodpaarse bultjes ontstaan. Schurft veroorzaakt jeuk, maar is verder niet ernstig. Krabben helpt niet en de huid kan daarbij beschadigd worden. Schurft wordt meestal door intiem lichamelijk contact overgebracht. U kan het ook krijgen door in een bed te slapen van iemand die schurft heeft of diens kleren te dragen.
De diagnose stelt zich op het zicht.
Ziekteverloop van seksueel overdraagbare aandoeningen
Het ziekteverloop van de verschillende SOA werd al kort overlopen.Het verband met seks maakt een seksueel overdraagbare aandoening of kortweg SOA dikwijls moeilijk bespreekbaar. Zeker met de vaste partner: één van beide moet door iemand anders besmet zijn. Al kan dat in sommige gevallen (bij genitale wratjes en herpes bijvoorbeeld) jaren geleden gebeurd zijn, dus lang voor de relatie begon. Maar meestal gaat het om een recente besmetting en zal men moeten toegeven dat men 'ontrouw' is geweest. Wordt de SOA verzwegen, dan kan de onbehandelde partner ook de ziekte krijgen en met de complicaties worden geconfronteerd.
Neem bijvoorbeeld chlamydia. Vrouwen hebben meestal geen klachten en merken er ook weinig of niets van. Wordt een vrouw met chlamydia niet behandeld, dan kan ze onvruchtbaar worden. Daarom is het belangrijk om bij SOA altijd open kaart te spelen. Temeer omdat de meeste SOA vrij eenvoudig te behandelen zijn.